She was driving Ben to a friend’s house, and this added journey was the cause of some irritation in her day; she had too much else to do. Though she did like the privacy of the car, the feeling of his voice coming over her shoulder as she checked the mirror and slowed to make a turn. He was up on the booster seat—Ben was small for eight—and he looked out the window at suburban streets and parked cars, while she used his mobile phone to map the route. She had it down by the gearshift, propped up on the gray plastic fascia. It was hard to read the little arrow through the disaster of Ben’s cracked screen—the thing was rarely out of his hand, unless he dropped it. Now he looked out on the real world as though mildly surprised it was there.“I don’t like Barry McIntyre,” he said.
“No? Why not?”
They had their best chats in the car. If they’d been at home, he would have said, “Dunno,” or “Just . . .” In the car, he said things like “I like boys, though. I do like boys.”
“Of course you do.”
She wondered why he couldn’t speak when they were face to face. What was it about her eyes on him that made him shrug and shift under his clothes?
“You are a boy.”
“I know that,” he said.
Of course, she was his mother, so when she looked at him she was always checking him over to adjust or admire. Though she tried not to. She really tried not to turn into the kind of woman who said, “Sit up straight,” or “Leave your hair alone.”
“Well, then.”
She glanced at the rearview mirror and saw only the side of his head. His coarse hair was darkening through the winter. In a year or two, it would be fully brown.
“I just hate basketball.”
“Do you?”
“I really do.”
Recently, he had used the word “gay” as an insult. “That’s so gay,” he’d said at dinner, and his little sister missed a beat.
“Of course you like basketball,” she said warmly. That lie.
He did not answer.
“Does Barry McIntyre play basketball?”
In the rearview mirror, she saw his hand move toward his hidden face.
“Leave your nose alone!” she said.
It was hard not to. They were so temporarily beautiful, her children. They were so perfect, and then they were not perfect. She loved them too much to let them be.
She drove on while he watched the Dublin suburbs: spring trees, semidetached houses, a bundled old citizen walking her dog. The phone app was taking her down a familiar street, though it was an unfamiliar route, one she would not have known to take herself. Ben’s friend was called Ava, and she was new. She lived in St. Clare Crescent, which was somewhere near the motorway, apparently. But they did not take the motorway; they took a network of small streets, some of which she had driven down before—this was the way to the garden center, that was the way to the dog groomer’s—without knowing that you could cross from one to the other if you turned at the right place.
“Would you rather?” Ben said, then he stopped.
If you did not let Ben know that you were listening, he would refuse to continue.
“What?” she said, finally.
And, now that he knew he had her full attention, he said, “Would you rather drink a cup of lava or be drowned in a lava lake?”
“Oh, Christ.”
“Would you rather?”
“Not this again.”
“Which?”
“You can’t drink lava.”
“Yes, you can.”
“In a cup?”
“A stone cup.”
“I’ll take the lake.”
“Would you rather fall off a roof or have a tree fall on your head?”
He was obsessed with choices, especially impossible ones.
“Neither. I would rather neither of those things happened to me.”
“Would you rather fall off a roof,” he insisted, “or have a tree fall on your head?”
Maybe he was obsessed with death itself. There was no getting out of it, one way or the other.
“Roof,” she said.
“O.K.”
“What about you?”
“Yeah, roof,” he admitted.
“Not your best,” she said.
He paused, took the challenge.
“Would you rather be stung to death by fire ants or strung up by your toes from a big crane until your head burst?”
“Lovely!”
He would keep going until she was completely stuck.
“Crane, please.”
“Would you rather drown in the dark or be strangled in the dark?”
He would keep going until she was actually dead.
“Seriously?”
“A huge dark lake full of eels.”
“Really not. Absolutely not. I would not rather.”
She was taken, as she drove, by the memory of a night swim, many years before Ben was born. It was in a lake, in the Irish countryside; a gang of them coming back from the pub, no moon, no sex, at a guess—not that morning, or the night before, when they were supposed to have their holiday-cottage sex—and she pulled her dress up over her head as she made her way, in the darkness, toward the lake. Of course there was a man in the group who was not, actually, the man she was seeing at the time; he was some other, forbidden man. And neither of these men would later become the father of the boy now sitting in the back seat. Getting naked in the deserted woodland in the middle of the night was a taunt to both of them—either one would do. It was all a long time ago.
The dress was a blue linen shift, loose and practical, her underwear possibly quite fancy and impractical in those days before booster seats and children with sleepovers and phones that told you which way to turn. Her body also a finer thing, back then, if only she had known it. And she was drunk, so the pathway down to the little boardwalk was patchily remembered, her experience at the time also patchy, though it slowed and cleared when she dropped her dress onto the still-warm wood and looked out over the water. There were turf grains in the silk of it that turned the lake brown, even in daylight. Now, at midnight, it was darker than you could imagine, so it was like a sixth sense, the feeling of open space in front of her. When she looked down, she saw the blackness gleam, like oil. She sat at the dock’s edge to unclip her fancy bra and shrugged it off. A man’s voice telling her to stop. Another man saying nothing. A woman’s voice, saying, “No, really, Michelle.” And she was in. She pushed out from the wooden lip as she dropped down into it, was swallowed in a bang of water that turned to a liquid silence, then she struggled back up to where the air began. Black water into black air.
As she rose and turned, she could feel the alcohol swell under the surface of her skin, and the water was not so much cold as numb. Or she was numb. The water slipped past her as she hauled her way through it, in a long, reaching overarm that took her away from everyone, even as she seemed to stay in the same place. She could tell by their voices that she was moving—the fragments of sound she caught as she plowed along the surface, out toward the center of the lake.
If it was the center. If it was even the surface she was swimming along. It was so dark and wet that it was hard to know if her eyes were closed or open. She was afraid that she was not quite level, as she swam, that she was tilting downward, afraid that when she turned her face up to inhale she would find only water. The shouts from the bank were more sporadic now; it was as though they had given up on her as she circled or tried to circle back toward them, because the scraps of sound gave her a sense of horizon and it was important not to lose this. She needed to know which way was up. She pulled the water along the sides of her body, and though she twisted into it as she went, she was not sure that she was making the turn. She should just stop a moment and get her bearings, but she could not stop; she did not want to. It was—this was the secret, sudden thing—so delicious. Not knowing which way was which, or where the edges were. She was dissolved by it. She could drown right now and it would be a pleasure.
She caught a flash of her white arm, a sinewy gleam that she followed—her body its own compass—until she heard, on the bank, the voice of the man she was supposed to sleep with, saw the intermittent cigarette glow of the man she was not supposed to sleep with (and never did, for some reason; perhaps she had him fully spooked). Her big statement was a little undercut, in the shallows, by the sharpness of the stones in the silt under her feet as she made her way up out of the lake, toward recrimination and cold-skinned sex.
She woke up the next morning with a start, the previous night’s slightly watery consummation already forgotten, wasted. It had happened without her. She sat on the edge of the bed and pulled air into her lungs. She was alive. And she put this fact into her mind. Jammed it right in the center of her mind. She could never do that again. She was twenty-four years old, and she was giving up death. Drunk or sober, there would be no more lakes after dark.
“You know, Ben, you should never swim at night,” she said now, more than twenty years later, sitting in her Hyundai hybrid. Accelerator, brake, mirror, clutch.
“Would you rather?” Ben said.
“No, really, you have to promise me not to do that, ever. Not in a lake, because there is no salt in a lake to hold you up, and especially not in the sea. You must always respect the sea. It’s bigger than you. Do you hear me? And you must never, ever swim if you have taken alcohol, or even if your friends have. If a friend has had a couple of beers when you are a teen-ager and he says, ‘Come on, it’ll be fun!,’ what do you say?”
“Would you rather,” Ben said, patiently.
“No, I wouldn’t. I really would not rather. I would not rather die one way or the other way. What is your problem, Ben?”
They were in a street of newly built semidetached houses, depressingly small and endlessly the same. Tiny gardens: rowan tree, cherry tree, silver birch, ornamental willow—a horrible pompom on a stick. She did not know what she was doing in this place. It was coming to catch her, even here. It was coming to catch her children—her own foolishness; it had followed her out of the water. The night swim was not the end of it; she had been in thrall to death for some time afterward—months, a year. Because of course you could leave the lake but you could not leave desire itself, and all its impossibilities.
Though something was made possible. Something was made real. Something was resolved by the existence of the child in the back seat.
“Would you rather,” Ben said, “live in a turkey or have a turkey live inside you?”
“What?”
“Would you rather,” he repeated, in a forbearing way, “live in a turkey or have a turkey live inside you?”
“That is a very good question,” she said.
“Would you rather?”
“That is a truly great question. That is the best one yet.” She reached to the car radio and switched it on, hoping to distract him.
“Is that the place?” The app told her to take a right. “Is that where Ava lives?”
“I don’t know.”
“She’s your friend.”
“No, she’s not. She’s not my friend. She’s just really, really pushy.” His hand rested, in anticipation, on the overnight bag beside him as she took the turn through large, open gates into a new development.
“Is this it?”
St. Clare Close, St. Clare Court. The little maze was set around an open green space, and in the center of the green was a grand, three-story building.
St. Clare’s itself.
There it was. All this time. She had lived five miles away from here, for a decade, and had never realized it was down this road, one she passed every so often, on her way somewhere else.
She had been driven here in a taxi nearly twenty years ago, when all around were green fields. She was terrified that the driver would know from the address that she was mad, though she wasn’t properly mad; she was just quite badly broken. She was sure he would know that there was a broken human being in his cab, that he would turn to sneer at her as they went through the gates, or as they were going up the driveway past tended gardens, to this large house, this facility.
The Sisters of St. Clare and St. Agnes. Private Nursing Home.
“Scraggy Aggy’s,” as it used to be known. The bin. She had typed the address into her son’s phone and thought nothing of it.
“Would you rather?” Ben said.
So that was why she had remembered the lake.
It was very strange, looking at the building from the outside. She had spent her time there in a small room and had seen the exterior perhaps twice: first in a skewed way, as she walked up the steps, and possibly once again in a backward glance when her father came to collect her. She had never gone into the gardens, which were now filled with smart new houses; it was possible that she had not been allowed. Or, more likely, she had not been supplied with clothes. She had slept a lot, or lain unmoving in her hospital-style bed. She did remember standing at a window—perhaps it was even that window on the third floor, where the building bulged out into a fat, round turret. She knew that the turret contained a flight of stairs and that she had looked out from the top of it, as a woman in a fairy tale might—though she was not in a fairy tale, she was in a fog of Mogadon, not to mention all the other junk she swallowed obediently, twice a day, wondering if she would ever, ever shit again. Nobody seemed to care about that. They cared about your feelings instead. Though “cared” was perhaps the wrong word. They observed your feelings.
“Mother,” Ben said—a word he used only when truly annoyed. She had forgotten to say “What?”
“What?” she said.
“Would you rather live in a turkey?”
“Is this the place?” she said. “Is this where she lives?”
She had slowed to a stop in the middle of the deserted street. A pair of tiny children, one of them just a toddler, were playing on the flight of broad granite steps that led up to the front door of the building that used to be Scraggy Aggy’s. The place had been turned into apartments—they probably cost a bomb. Other things came back to her as she looked at the façade: A foyer of sorts, where she had signed in. A large living room for the nuns, where her father had stood up from a chintz armchair as she walked through the door, ready to go home. It was the high-ceilinged room on the left, where the children’s mother had pinned the curtain back, to see that they did not wander far.
There had been a godforsaken day room where people went to smoke—she wondered where that was. They were all on twenty cigarettes a day, the broken ladies of the suburbs, with their trembling hands and their pretty dressing gowns. They’d sat in this stinking room, with its vinyl-covered armchairs, and looked at their wrists. She wondered who lived in that space now. Someone busy and young. Someone who put orchids on the sill of a window that had once been nailed shut. This person did not smoke. This person walked out of a lovely private flat into the public corridor where the sad people used to pace, all those years ago. Weeping, not weeping, silent, eying the pay phone.
“It’s No. 74.” Her son’s tone was one of bottomless contempt, and she saw that she had not moved, was stalled.
The toddler and the young child were actually contained by the steps, she realized. They stayed at the top, and peddled their tricycle on the flat surface. They did not approach the edge.
She had spent the past eight years of her life checking on the safety of small children.
The car rolled gently forward as Ben read out the numbers on the houses that faced onto the green: 67, 69, 71.
“Where are the evens?” she said, as they circled slowly around the back of the building as though driving into a trap. This is how her life had felt, just before it broke—everything had been too connected. And now it was happening again: the unwitting journey, the unfunny choices, the idea that her son knew, of course he did, you could smell it on her still: the brackish water of the lake.
She spotted the window of the day room, up on the second floor, and she was still up there, checking her wrists. Smoking away. Staring for weeks at a patch on the wall. Ben unknown to her. Her daughter unknown. They had not happened inside her body; they had not been born.
“There it is! Seventy-four, seventy-four!”
She stopped the car, pulled the hand brake, and twisted in her seat to look at her son, who was undoing his seat belt in the back. Ben glanced up at her, and he was beautiful. His hair needed a comb, and there was a gleam of something under his nose, but he was so very much himself. He looked at her from under long lashes, as though he had known her for a long time, and she was not inside the building. She was here now, on the outside, with him.
“Be good,” she said, as he grabbed the overnight bag and was gone. For a boy who didn’t like girls, he was quick getting to Ava’s front door.
“I’ll pick you up at eleven tomorrow.”
He came doubling back then. She thought for a moment that he wanted to kiss her goodbye, but he was just looking for his phone. She handed it through the window, then stuck her face out after it, for mischief.
“Mnnnnmm,” she said, puckering up. And he did kiss her, abruptly, before running back to the house, where Ava was now standing on the porch to welcome him in. A little blond pixie, with a sequinned heart on her T-shirt, jigging up and down at the sight of him.
The kiss was a clumsy thing. Fleshy. Swift. There was a dot of cold on her cheek, from the tip of his nose.
“Ben!” she shouted. “Hang on. Ben!”
“What?”
“I would rather have the turkey live inside me.”
“O.K.!” He took her answer quite seriously.
“No contest.”
It was just a question, she thought. And she checked the rearview mirror before pulling out.
♦
Published in The New Yorker print edition of the March, 9 2020, issue.
Ajo po shoqëronte Benin te shtëpia e një shoqes së tij dhe ky udhëtim i paparashikuar ia kishte mbushur ditën me nervozizëm; kishte shumë gjëra të tjera për të bërë. Megjithatë, i pëlqente të ishte vetëm me të në makinë, me ndjesinë e zërit të tij mbi shpatullën e saj, kur e shihte te pasqyra dhe ngadalësonte për të marrë kthesën. Ai rrinte ulur mbi një ndenjëse fëmijësh – Beni ishte tetë vjeç, por shtatvogël për moshën që kishte - dhe po vështronte nga dritarja rrugët e periferisë dhe makinat e parkuara, kurse ajo po përdorte telefonin e tij për të gjetur adresën. E kishte vënë poshtë, afër marsheve, mbështetur te kruskota gri prej plastike e makinës. Ishte e vështirë të ndiqte shigjetën e vogël mes xhamit të dëmtuar plot pasaritje të telefonit të Benit. Ai s’e lëshonte kurrë nga dora, përveçse kur i binte përtokë. Tani ai po shikonte botën e vërtetë përjashta dhe dukej sikur çuditej paksa se ajo ekzistonte.
- Nuk më pëlqen Barry McIntyre, – tha ai.
- S’të pëlqen? Po pse?
Në makinë bënin bisedat e tyre më të mira. Sikur të kishin qenë në shtëpi, ai do thoshte: “S’e di”, ose “Se ashtu...” Në makinë ai thoshte gjëra të tilla: “Edhe pse mua më pëlqejnë çunat. Vërtet që më pëlqejnë.”
- Patjetër që të pëlqejnë.
Pyeti veten përse ai nuk arrinte të fliste kur ishin përballë me njëri tjetrin. Çfarë kishin sytë e saj kur e vështronin, që e bënin të mblidhte supet e të strukej nën rroba?
- Ti je vetë çun.
- Atë e di, - tha ai.
Pa dyshim, ajo ishte mamaja e tij, prandaj, gjithnjë, kur e shikonte me vëmendje, ose donte t’i ndreqte ndonjë gjë, ose thjesht donte ta adhuronte. Ndonëse përpiqej të mos e bënte. Mundohej vërtet të mos sillej si ato mamatë që thonë pa pushim : “Rri drejt,” ose “Mos i prek flokët”.
- Po mirë, atëherë.
Ngriti sytë te pasqyrëza dhe i pa vetëm anën e kokës. Flokët e tij të dendur i errësoheshin në dimër. Brenda një ose dy vitesh, do t’i bëheshin të gjitha kafe.
- Është vetëm ngaqë kam inat basketbollin.
- Me vërté ?
- Po, shumë.
Para pak kohe ai kishte përdorur fjalën “gay” si sharje. “Sa gay!”, kishte thënë gjatë darkës dhe motrës së tij më të vogël i kishte ardhur zor.
- Jo, ty patjetër të pëlqen basketbolli, - i tha ajo me butësi. Çfarë gënjeshtre.
Ai nuk u përgjigj.
- Po pse, Barry McIntyre luan basketboll?
Nga pasqyra i pa dorën të ngrihej et të prekte fytyrën që nuk i dukej.
- Hiqi duart nga hunda!
E vështirë të përmbahej. Fëmijët e saj ishin aq të bukur. Por për kaq pak kohë. Ishin të përkyer, dhe pa qënë të tillë. I donte shumë që t’i linte të lirë.
Vazhdoi të ngiste makinën, ndërsa ai shikonte periferinë e Dublinit: pemë pranvere, blloqe shtëpish, një banore e moshuar e mbështjellë mirë me rroba, që shëtiste qenin. Telefoni po e çonte drejt një rruge që ajo e njihte mirë, ndonëse nuk do kishte ditur te kalonte nga kjo anë për ta kapur. Shoqja e Benit e kishte emrin Ava dhe ishte e re në atë lagje. Banonte në rrugën Clare Crescent, që me sa duket ndodhej diku afër autostradës. Por, nuk morën autostradën ; u futën në një mori rrugësh të vogla, në disa prej të cilave ajo kishte kaluar kohë më parë – ja rruga për të shkuar te dyqani i luleve, ja rruga tjetër që të çonte te kujdestari i qenve – por nuk e dinte se ato lidheshin me njëra tjetrën po të gjendej kthesa e duhur.
- Çfarë do doje më shumë ? - tha Beni dhe pastaj heshti.
Po të mos i thoshte se po e dëgjonte, Beni nuk do të vazhdonte të fliste.
- Çfarë? - e pyeti ajo më në fund.
Dhe, tani që kishte gjithë vëmendjen e saj, ai tha:
- Do doje më shumë të pije një filxhan me lavë apo të mbyteshe në një liqen me lavë?
- Oh, o Zot.
- Çfarë do doje më shumë?
- Mos fillo prapë me këto tani!
- Kë do zgjidhje?
- Lava nuk pihet.
- Po, pihet.
- Në filxhan?
- Në një filxhan prej guri.
- Do zgjidhja liqenin.
- Do doje më shumë të bije nga çatia apo të të binte një pemë në kokë?
Ishte çmedurisht i fiksuar me zgjedhjet, sidomos me ato më të vështirat.
- Asnjerën. Do doja më shumë mos të më ndodhte asnjë nga këto gjëra.
- Do doje më shumë te bije nga çatia, - këmbënguli ai, - apo të të binte një pemë mbi kokë?
Ndoshta ishte i ngulitur me vetë vdjeken. Prej saj s’kishte rrugëdalje, s’kishte këndej apo andej.
- Nga çatia, - tha ajo.
- Në rregull.
- Po ti ?
- Po, dhe unë nga çatia, - pranoi ai.
- S’ishte nga më të mirat që thua, - ia ktheu ajo.
Ai ndaloi dhe pastaj e pranoi sfidën.
- Do doje më shumë të të pickonin për vdekje ca milingona të kuqe apo të të kapte nga këmbët një lejlek gjigant dhe të të varte kokëposhtë, deri sa të të pëllciste koka ?
- E fortë, kjo !
Ai do të vazhdonte derisa ajo të mos dinte më të përgjigjej.
- Lejlekun, të lutem.
- Do doje më shumë të mbyteshe në ujë, në errësirë, apo të të mbytnin për fyti në errësirë ?
Ai do të vazhdonte deri sa ajo të vdiste vërtet.
- E ke seriozisht ?
- Në një liqen të madh, të zi, plot me ngjala.
- Jo, fare. Absolutisht, jo. Nuk do doja fare te zgjidhja.
Tek ngiste makinën, iu kujtua një not natën, shumë vite më parë se të lindëte Beni. Ishte në një liqen, në mes të natyrës, në Irlandë; po ktheheshin së bashku nga një pub, pa hënë e pa seks, me sa mbante mend – as atë mëngjes, as natën më parë, kur i binte të bënin seks-pushimesh-te-shtëpia-e-fshatit. Hoqi fustanin nga koka, duke ecur përpara, në errësirë, drejt liqenit. Patjetër, në atë grup ndodhej një burrë, që nuk ishte ai me të cilin ajo dilte në atë kohë, por një tjetër, një burrë i ndaluar. Dhe asnjeri prej tyre nuk do të bëhej më vonë babai i djalit që tani rrinte ulur në karrigen prapa saj. Duke u çveshur lakuriq në mes të pyllit të shkretë, në mes të natës, donte t’i eksitonte të dy– do merrte o njërin o tjetrin, s’kishte shumë rëndësi se kë. Kishte ndodhur shumë kohë më parë.
Fustani prej linoje ishte blu, me tiranta, i gjerë dhe i rehatshëm, kurse të brendshmet pa dyshim, të sofistikuara, në ato kohëra pa ndënjëse femijësh për makinë, pa fëmijë që shkonin të flinin te shoqet e shkollës, pa telefona që të tregonin rrugën ku të ktheheshe. Edhe trupi i saj, një gjë e bukur dhe elegante, asokohe, sikur vetëm ajo ta kishte ditur. Ishte e dehur, kështu që shtegu që e çonte te platforma e drunjtë e liqenit i kujtohej vetëm turbullazi, edhe vetë veprimet që kishte bërë ishin të turbullta, megjithëse i ngadalësoheshin dhe i qartësoheshin në çastin kur lëshonte fustanin përtokë, mbi pyllin akoma të ngrohtë e hidhte sytë mbi ujë. Mbi mëndafshin e liqenit notonin kokërrza balte e bari, që ia shndërronin syprinën në ngjyrë kafe edhe gjatë ditës. Tani, në mesnatë, ai ishte më i errët se sa mund të përfytyrohej, ishte si një shqisë e gjashtë, ndjesi e një hapësire të pakufizuar përpara saj. Kur shikoi poshtë, pa vezullimin e zi, si vaj. U ul buzë platformës të shkopsiste sytjenat e bukura dhe i flaku tutje. Zëri i një burri që i thoshte të ndalonte. Një burrë tjetër që nuk thoshte asgjë. Zëri i një gruaje që thoshte: “Jo, mos, Michelle.” Dhe u fut. U hodh duke u shtyrë nga platforma prej druri dhe u zhyt thellë, e përpirë nga zhurma e ujit që u shndërrua në qetësi të lëngshme, pastaj u mundua të dilte prapë aty ku fillonte ajri. Ujë i zi në ajër të zi.
Tek doli dhe ktheu kokën, ndjeu alkolin t’i fryhej nën sipërfaqen e lëkurës dhe uji dukej më tepër i mpirë se sa i ftohtë. Ose ishte ajo vetë që ishte e mpirë. Uji i rrëshqiti përsipër teksa çante rrugën përmes tij, duke hedhur krahët përpara që zgjateshin dhe e largonin nga çdokush, megjithëse asaj i dukej sikur rrinte në të njëjtin vend. E kuptonte nga zërat e tyre se po lëvizte – nga tingujt e shkëputur që kapte kur ecte përpara nëpër siperfaqen e liqenit, drejt qendrës së tij.
Nëse ajo ishte qendra. Nëse ajo ishte sipërfaqja mbi të cilën po notonte. Ishte aq errësirë dhe lagështi sa qe vështirë të kuptohej nëse sytë i kishte të mbyllur apo të hapur. Trembej se, tek notonte, nuk po qëndronte drejt mbi ujë, se po anonte poshtë, trembej se, kur të nxirrte fytyrën jashtë për të marrë frymë, do të haste vetëm ujë. Tashmë, thirrjet nga bregu ishin bërë më të rralla; sikur ata të kishin hequr dorë prej saj tani që ajo po kthehej ose që po mundohej të kthehej drejt tyre, sepse tingujt e shkëputur i jepnin ndjesinë e horizontit dhe ishte shumë e rëndësishme të mos e humbte. Duhet të kuptonte në ç’drejtim po shkonte. Shtyu ujin nga të dyja anët e trupit dhe, megjithëse vazhdonte të rrotullohej, nuk ishte e bindur se po ia dilte të kthehej. Duhet të ndalonte vetëm një çast, për t’u orientuar, por nuk po mundej të ndalonte; nuk donte të ndalonte. Ishte – dhe kjo qe e fshehta e papritur – aq bukur. Të mos dinte në ç’drejtim po shkonte apo ku ishin brigjet. Po tretej në të. Sikur të mbytej pikërisht tani, do qe veç një ëndje.
Pa një vetëtitje të krahut të saj të bardhë, një ndriçim të lakuar dhe e ndoqi pas – trupi i saj busulla e vetëvetes – derisa dëgjoi, nga bregu, zërin e burrit me të cilin ajo zyrtarisht duhet të flinte, pa xixëllimën me luhatje të cigares së burrit me të cilin zyrtarisht nuk duhet të flinte (dhe asnjëherë nuk fjeti, kushedi për çfarë arsyeje; ndoshta ngaqë e kishte frikësuar). Gurët e mprehtë të lymit që shkeli tek bregu kur doli nga liqeni ia prenë fjalët e menduara me kujdes dhe ajo shkoi drejt gjykimit dhe seksit mbi lëkurën e ftohtë.
Te nesërmen u zgjua befas e në ankth, akti disi i lëngshëm i kryer një natë më parë, qe harruar ndërkohë, kish shkuar dëm. Kishte ndodhur pa të. U ul buzë shtratit dhe mbushi mushkritë me ajër. Ishte gjallë. Dhe e vendosi këtë fakt në mëndjen e saj. E shtyu drejt e në qendër të trurit. Nuk do e bënte më kurrë. Ishte njëzetekatër vjeç dhe po hiqte dorë nga vdekja. E pirë apo esëll, nuk do të kishte më liqene pasi të binte muzgu.
- Ben, mbaje mend, nuk duhet të notosh kurrë natën, - i tha ajo tani, më tepër se njëzet vjet më vonë, e ulur në Hyundai-n e saj hibrid. Gaz, frena, pasqyrë, friksion.
- Çfarë do doje më shumë? - tha Beni.
- Jo, prit. Më premto se nuk do ta bësh asnjëherë, kurrë. As në liqen, sepse liqeni nuk ka kripë dhe nuk të mban, por veçanërisht as në det. Duhet të kesh gjithmonë respekt për detin, se është më i madh se ty. Më dëgjon? Dhe nuk duhet asnjëherë, kurrë, të notosh kur ke pirë, ose edhe kur shokët e tu kanë pirë. Sikur një shok të ketë pirë nja dy birra, kur ti të jesh adoleshent dhe të të thotë: “Shkojmë, do bëjmë shumë qejf!”, ti si do përgjigjesh?
- Çfarë do doje me shumë? - tha Beni me durim.
- Jo, s’do doja. Nuk do doja fare. Nuk do doja të vdisja në një mënyrë ose në një tjetër. Çfarë problemi ke ti, Ben?
Ishin në një rrugë me blloqe vilash të sapo ndërtuara, një varg i trishtë shtëpish të vogla dhe të njëllojta me njera-tjetren. Oborre të vegjël: vidha, qershi, mështekna, shelgje që dukeshin si shkopa me nga një topth leshi tmerrësisht të shëmtuar përsipër. Nuk po kuptonte se çfarë bënte në këtë vënd. Po vinte ta kapte, edhe këtu. Po vinte të kapte fëmijet e saj – çmenduria e saj; e kishte ndjekur pas kur kishte dalë nga uji. Nata e notit nuk kishte qenë qene fundi i asaj gjëje; kish mbetur peng e vdekjes për disa kohë – muaj të tërë, një vit. Sepse, sigurisht, liqeni mund të lihej pas, po jo vetë dëshira dhe gjithë pamundësitë e saj.
Sidoqoftë, diçka qe bërë e mundur. Diçka qe bërë e vërtetë. Diçka qe zgjidhur falë ekzistencës së atij fëmije që po rrinte tani në ndenjësen e pasme.
- Do doje më shumë, - tha Beni, - të jetoje brënda një gjeldeti, apo të kishe një gjeldet që te jetonte brenda teje?
- Çfarë ?
- Do doje më shumë, - përsëriti ai me durim, - të jetoje brënda një gjeldeti, apo të kishe një gjeldet që të jetonte brenda teje ?
- Kjo është një pyetje shumë e mirë, - u përgjigj ajo.
- Çfarë do doje më shumë?
- Vërtet pyetje e madhe. Është më e mira që ke bërë deri tani. - Iu afrua radios së makinës dhe e ndezi, me shpresë t’i hiqte mëndjen.
- Këtu është? - Telefoni i thoshte se duhej të kthehej djathtas. - Këtu e ka shtëpinë Ava?
- Nuk e di.
- Po shoqja jote është.
- Jo, nuk është. Nuk e kam shoqe. Vetëm se është shumë e ngjitur. - Dora e tij u ngrit të kapte çantën e natës që mbante pranë kur ajo mori kthesën dhe kaloi disa dyer me kangjella te mëdha e të hapura, deri sa arriti te një grumbull shtëpish të tjera.
- Kjo është?
Rruga St Clare Close, rruga St Clare Court. Labirinthi i vogël i shtëpive ishte ndërtuar rreth një hapësire të gjelbër dhe në mes të lulishtes ngrihej një ndërtesë tre-katëshe, madhështore, vetë godina e St. Clare-s.
Ja ku ishte. Gjatë gjithë kësaj kohe. Kishte jetuar më pak se dhjetë kilometra larg, për dhjetë vite me rradhë dhe nuk i kishte vajtur kurrë në mendje se ajo ndodhej në fund të kësaj rruge, ku ajo kalonte aq shpesh.
E kishte sjellë aty një taksi, njëzet vjet më parë, kur rreth e përqark kishte vetem fusha me bar. Dridhej nga frika se shoferi do ta kuptonte nga adresa se ishte e çmendur, megjithëse ajo nuk ishte tamam e çmendur; ishte vetëm tmerrësisht e drobitur. Ishte e bindur se ai do ta kuptonte që brenda në taksi kishte një njeri të cfilitur, se do të kthehej ta shihte me përçmim kur të hynin brenda kangjellave ose kur të kalonin përtej lulishteve të mbajtura me kujdes, drejt asaj shtëpie të madhe, asaj godine.
Murgeshat e St. Clare-s dhe St. Agnes-es. Klinikë private.
“Clara kokë-thara”, siç i thoshin. Çmëndina. E kishte shkruar vetë adresën te telefoni i të birit dhe nuk i kishte shkuar në mendje.
- Çfarë do doje më shumë? – vazhdoi Beni.
Ja përse i ishte kujtuar liqeni.
Ishte një ndjesi e çuditshme ta shikoje ngrehinën nga jashtë. Gjithë kohën e saj atje e kishte kaluar brënda një dhome të vogël dhe ballinën dhe oborret i kishte parë ndoshta vetëm dy herë: herën e parë, tërthorazi, kur po ngjiste shkallët dhe ndoshta dhe një herë tjetër, kur kishte kthyer kokën pas, ditën që i ati kishte ardhur ta merrte. Nuk kishte shkuar kurrë tek oborret me bar që tani ishin mbushur me shtëpi të sapondërtuara; ndoshta nuk lejohej të shkonte. Ose, akoma më e mundshme, nuk i jepnin rroba për të dalë. Flinte shumë ose rrinte shtrirë, pa lëvizur nga shtrati, si në spital. Mbante mend se qëndronte tek një dritare – ndoshta ishte pikërisht ajo dritarja në katin e tretë, te pjesa e ndërtesës që ngjante si kullë e gjerë, e rrumbullakët. Dinte se brenda te kulla kishte një varg shkallësh dhe se një herë kishte shikuar poshtë nga maja e tyre, si të ishte një vajzë në një përrallë – megjithëse nuk ndodhej në një përrallë, por mes një mjegulle valiumi, për të mos përmendur gjithë helmet e tjera që gëlltiste, pa kundërshtuar, dy herë në ditë, tek pyeste veten a do të shkonte më dot në banjë përsëri. Askush nuk kujdesej për këtë gjë. Ndërsa kujdeseshin për ndjenjat. Megjithese, fjala “kujdeseshin” ndoshta nuk ishte ajo e duhura. Ata t’i vëzhgonin ndjenjat.
- Mami, - tha Beni – një fjalë që e përdorte vetëm kur ishte vërtet i acarauar. Ajo kishte harruar të pyeste “Çfarë?”
- Çfarë ? - tha ajo.
- Do doje më shumë të jetoje brenda një gjeldeti?
- - Ky është vendi ? - tha ajo. – Këtu jeton shoqja jote ?
Ngadalësoi makinen dhe ndaloi mes nje rruge bosh. Dy fëmijë të vegjël, njeri prej tyre as dy vjeç, po luanin mbi shkallët e gjera prej graniti të derës kryesore të ndërtesës, që dikur kishte qenë Clara kokë-thara. Pallati qe shndërruar në apartamente – me siguri tmerrësisht të shtrenjtë. Iu kujtuan dhe gjera te tjera tek shikonte ballinën e ndërtesës : një si paradhomë, ku kishte firmosur, një sallë e madhe ndenjieje, ku rrinin murgeshat, ku babai ishte hovur nga një kolltuk veshur me copë doku me lule sapo ajo kishte hyrë brenda, gati për t’u kthyer në shtëpi. Ishte dhoma majtas, me tavan te lartë, ku nëna e fëmijeve kishte tërhequr pas perden, për të parë ata, se mos largoheshin.
Kishte edhe një dhomë ndenjeje tjetër, të harruar, ku shkohej për të pirë cigare – vrau mendjen ku i binte të ishte. Pinin te gjitha rreth njezet cigare në ditë, gratë pasanike, të dërmuara, të periferive, me duart qe iu dridheshin dhe me rrobëdëshambret e tyre te bukura. Rrinin ulur në atë dhomë që kutërbonte erë të qelbur me kolltuqet mbuluar me shtresa plastike, duke iu ngulur sytë kyçeve të duarve. Mendoi kush mund të jetonte në atë dhomë tani. Me siguri njerëz te rinj dhe aktivë. Që vinin lule orkideje te parvazet e dritareve të cilat asokohe kishin qenë mbyllur me gozhda. Që nuk pinin cigare. Që dilnin nga apartamentet e tyre të bukur te korridori i pallatit, ku dikur, shumë vite më parë, ecnin lart e poshtë gratë e trishtuara. Me lotët që u rridhnin çurg, ose pa lot, të heshtura, me sytë te kabina e telefonit.
- Te numri 74. - Toni i të birit shprehte nje përbuzje të pafundme dhe ajo kuptoi se nuk po e lëvizte makinën, por kishte ngecur në vend.
Pa atë femijën e vogël dhe tjetrin pak më të madh te shkallët. Ishin ngjitur lart, në krye të shkallëve dhe i jepnin me radhë triçiklit të tyre te pjesa e sheshtë përpara hyrjes. Nuk i afroheshin buzës.
Kishte kaluar tetë vjetët e fundit të jetes së saj duke u kujdesur për sigurinë e fëmijëve të vegjël.
Makina shkau përpara, ndërsa Beni lexoi numrat e shtëpive pas lëndinëzave me bar me zë të larte: 67, 69, 71.
- Po ku jane numrat çift ? - tha ajo, duke i ardhur rrotull ngadalë nga pas godines, sikur po shkonte drejt një kurthi. Ashtu kishte qenë jeta e saj pak përpara se të rrënohej – gjithçka kishte qenë tepër e ndërlidhur. Dhe tani po ndodhte përsëri: ky udhëtim i padëshiruar, zgjedhjet e vështira, ideja se i biri e dinte, patjeter që e dinte, ajo vinte akoma erë: erën e ujit gjysmë të kripur e gjysmë të ëmbël të liqenit.
Kërkoi me sy dritaren e dhomës së ndenjies, në katin e dytë dhe ja ku ishte, ende atje lart, duke këqyrur kyçet e duarve. Duke pirë cigare pa mbarim. Pa ia shqitur sytë për javë të tëra një njolle mbi mur. Beni i panjohur për të. Vajza e saj po ashtu. Nuk ishin nodhur akoma brenda trupit të saj; nuk kishin lindur akoma.
- Ja ku është! Shtatëdhjetë e katër, shtatëdhjetë e katër!
Ndali makinën, tërhoqi frenën e dorës dhe u kthye pas të shihte te birin që po hiqte rripin e sigurimit të ndenjëses së pasme. Beni ngriti sytë ta shikonte. Ishte i bukur. Flokët kishin nevoje për një të krehur, poshtë hundës i rrëzëllinte një pikël, por ishte aq shumë pikërisht ai vete. Ai e vështroi nga poshtë qerpikëve te gjatë, thua se e njihte prej kushedi sa kohe dhe ajo nuk ishte më brënda godinës. Tani ajo ishte këtu, përjashta, me të.
- Sillu mirë, - i tha, ndërkohë që ai rrëmbeu çantën e natës dhe doli me ngut.
Si një djalë që nuk i kishte qef vajzat, shumë me nxitim po shkonte drejt derës së shtëpisë së Avës.
- Do vij të të marr nesër në njëmbëdhjetë.
Befas ai u kthye mbrapsht. Për një çast ajo mendoi se donte ta puthte, që t’i thoshte mirupafshim, por po kërkonte vetëm telefonin. Zgjati dorën nga dritarja t’ia jepte dhe pastaj e nxorri kokën përjashta, duke i zgjatur faqen, djallëzisht.
- Mmmm, - ia bëri dhe rudhi buzët. Dhe ai e puthi, me shpejtësi, përpara se
t’ia merrte vrapit drejt shtëpisë ku Ava po qëndronte tani në këmbë te veranda, duke e pritur. Nje zanë, shejtane bionde e vogël, me një zemer me xixa mbi bluzë, që filloi të hidhej e të kërcente kur e pa.
Puthja ishte diçka e ngathët. Mishtore. E shpejtë. Mbi faqe i mbeti një pikë e ftohtë nga maja e hundës së tij.
- Ben! -i thirri. - Prit. Ben!
- Çfarë?
- Do doja më shumë të mbaja gjeldetin brenda.
- Mirë! - Ai e mori shumë seriozisht përgjigjen e saj.
- Pa pikë dyshimi.
Ishte vetëm një pyetje, mendoi. Dhe kontrolloi rrugën të pasqyra përpara se të kthehej mbrapsht.
She was driving Ben to a friend’s house, and this added journey was the cause of some irritation in her day; she had too much else to do. Though she did like the privacy of the car, the feeling of his voice coming over her shoulder as she checked the mirror and slowed to make a turn. He was up on the booster seat—Ben was small for eight—and he looked out the window at suburban streets and parked cars, while she used his mobile phone to map the route. She had it down by the gearshift, propped up on the gray plastic fascia. It was hard to read the little arrow through the disaster of Ben’s cracked screen—the thing was rarely out of his hand, unless he dropped it. Now he looked out on the real world as though mildly surprised it was there.“I don’t like Barry McIntyre,” he said.
“No? Why not?”
They had their best chats in the car. If they’d been at home, he would have said, “Dunno,” or “Just . . .” In the car, he said things like “I like boys, though. I do like boys.”
“Of course you do.”
She wondered why he couldn’t speak when they were face to face. What was it about her eyes on him that made him shrug and shift under his clothes?
“You are a boy.”
“I know that,” he said.
Of course, she was his mother, so when she looked at him she was always checking him over to adjust or admire. Though she tried not to. She really tried not to turn into the kind of woman who said, “Sit up straight,” or “Leave your hair alone.”
“Well, then.”
She glanced at the rearview mirror and saw only the side of his head. His coarse hair was darkening through the winter. In a year or two, it would be fully brown.
“I just hate basketball.”
“Do you?”
“I really do.”
Recently, he had used the word “gay” as an insult. “That’s so gay,” he’d said at dinner, and his little sister missed a beat.
“Of course you like basketball,” she said warmly. That lie.
He did not answer.
“Does Barry McIntyre play basketball?”
In the rearview mirror, she saw his hand move toward his hidden face.
“Leave your nose alone!” she said.
It was hard not to. They were so temporarily beautiful, her children. They were so perfect, and then they were not perfect. She loved them too much to let them be.
She drove on while he watched the Dublin suburbs: spring trees, semidetached houses, a bundled old citizen walking her dog. The phone app was taking her down a familiar street, though it was an unfamiliar route, one she would not have known to take herself. Ben’s friend was called Ava, and she was new. She lived in St. Clare Crescent, which was somewhere near the motorway, apparently. But they did not take the motorway; they took a network of small streets, some of which she had driven down before—this was the way to the garden center, that was the way to the dog groomer’s—without knowing that you could cross from one to the other if you turned at the right place.
“Would you rather?” Ben said, then he stopped.
If you did not let Ben know that you were listening, he would refuse to continue.
“What?” she said, finally.
And, now that he knew he had her full attention, he said, “Would you rather drink a cup of lava or be drowned in a lava lake?”
“Oh, Christ.”
“Would you rather?”
“Not this again.”
“Which?”
“You can’t drink lava.”
“Yes, you can.”
“In a cup?”
“A stone cup.”
“I’ll take the lake.”
“Would you rather fall off a roof or have a tree fall on your head?”
He was obsessed with choices, especially impossible ones.
“Neither. I would rather neither of those things happened to me.”
“Would you rather fall off a roof,” he insisted, “or have a tree fall on your head?”
Maybe he was obsessed with death itself. There was no getting out of it, one way or the other.
“Roof,” she said.
“O.K.”
“What about you?”
“Yeah, roof,” he admitted.
“Not your best,” she said.
He paused, took the challenge.
“Would you rather be stung to death by fire ants or strung up by your toes from a big crane until your head burst?”
“Lovely!”
He would keep going until she was completely stuck.
“Crane, please.”
“Would you rather drown in the dark or be strangled in the dark?”
He would keep going until she was actually dead.
“Seriously?”
“A huge dark lake full of eels.”
“Really not. Absolutely not. I would not rather.”
She was taken, as she drove, by the memory of a night swim, many years before Ben was born. It was in a lake, in the Irish countryside; a gang of them coming back from the pub, no moon, no sex, at a guess—not that morning, or the night before, when they were supposed to have their holiday-cottage sex—and she pulled her dress up over her head as she made her way, in the darkness, toward the lake. Of course there was a man in the group who was not, actually, the man she was seeing at the time; he was some other, forbidden man. And neither of these men would later become the father of the boy now sitting in the back seat. Getting naked in the deserted woodland in the middle of the night was a taunt to both of them—either one would do. It was all a long time ago.
The dress was a blue linen shift, loose and practical, her underwear possibly quite fancy and impractical in those days before booster seats and children with sleepovers and phones that told you which way to turn. Her body also a finer thing, back then, if only she had known it. And she was drunk, so the pathway down to the little boardwalk was patchily remembered, her experience at the time also patchy, though it slowed and cleared when she dropped her dress onto the still-warm wood and looked out over the water. There were turf grains in the silk of it that turned the lake brown, even in daylight. Now, at midnight, it was darker than you could imagine, so it was like a sixth sense, the feeling of open space in front of her. When she looked down, she saw the blackness gleam, like oil. She sat at the dock’s edge to unclip her fancy bra and shrugged it off. A man’s voice telling her to stop. Another man saying nothing. A woman’s voice, saying, “No, really, Michelle.” And she was in. She pushed out from the wooden lip as she dropped down into it, was swallowed in a bang of water that turned to a liquid silence, then she struggled back up to where the air began. Black water into black air.
As she rose and turned, she could feel the alcohol swell under the surface of her skin, and the water was not so much cold as numb. Or she was numb. The water slipped past her as she hauled her way through it, in a long, reaching overarm that took her away from everyone, even as she seemed to stay in the same place. She could tell by their voices that she was moving—the fragments of sound she caught as she plowed along the surface, out toward the center of the lake.
If it was the center. If it was even the surface she was swimming along. It was so dark and wet that it was hard to know if her eyes were closed or open. She was afraid that she was not quite level, as she swam, that she was tilting downward, afraid that when she turned her face up to inhale she would find only water. The shouts from the bank were more sporadic now; it was as though they had given up on her as she circled or tried to circle back toward them, because the scraps of sound gave her a sense of horizon and it was important not to lose this. She needed to know which way was up. She pulled the water along the sides of her body, and though she twisted into it as she went, she was not sure that she was making the turn. She should just stop a moment and get her bearings, but she could not stop; she did not want to. It was—this was the secret, sudden thing—so delicious. Not knowing which way was which, or where the edges were. She was dissolved by it. She could drown right now and it would be a pleasure.
She caught a flash of her white arm, a sinewy gleam that she followed—her body its own compass—until she heard, on the bank, the voice of the man she was supposed to sleep with, saw the intermittent cigarette glow of the man she was not supposed to sleep with (and never did, for some reason; perhaps she had him fully spooked). Her big statement was a little undercut, in the shallows, by the sharpness of the stones in the silt under her feet as she made her way up out of the lake, toward recrimination and cold-skinned sex.
She woke up the next morning with a start, the previous night’s slightly watery consummation already forgotten, wasted. It had happened without her. She sat on the edge of the bed and pulled air into her lungs. She was alive. And she put this fact into her mind. Jammed it right in the center of her mind. She could never do that again. She was twenty-four years old, and she was giving up death. Drunk or sober, there would be no more lakes after dark.
“You know, Ben, you should never swim at night,” she said now, more than twenty years later, sitting in her Hyundai hybrid. Accelerator, brake, mirror, clutch.
“Would you rather?” Ben said.
“No, really, you have to promise me not to do that, ever. Not in a lake, because there is no salt in a lake to hold you up, and especially not in the sea. You must always respect the sea. It’s bigger than you. Do you hear me? And you must never, ever swim if you have taken alcohol, or even if your friends have. If a friend has had a couple of beers when you are a teen-ager and he says, ‘Come on, it’ll be fun!,’ what do you say?”
“Would you rather,” Ben said, patiently.
“No, I wouldn’t. I really would not rather. I would not rather die one way or the other way. What is your problem, Ben?”
They were in a street of newly built semidetached houses, depressingly small and endlessly the same. Tiny gardens: rowan tree, cherry tree, silver birch, ornamental willow—a horrible pompom on a stick. She did not know what she was doing in this place. It was coming to catch her, even here. It was coming to catch her children—her own foolishness; it had followed her out of the water. The night swim was not the end of it; she had been in thrall to death for some time afterward—months, a year. Because of course you could leave the lake but you could not leave desire itself, and all its impossibilities.
Though something was made possible. Something was made real. Something was resolved by the existence of the child in the back seat.
“Would you rather,” Ben said, “live in a turkey or have a turkey live inside you?”
“What?”
“Would you rather,” he repeated, in a forbearing way, “live in a turkey or have a turkey live inside you?”
“That is a very good question,” she said.
“Would you rather?”
“That is a truly great question. That is the best one yet.” She reached to the car radio and switched it on, hoping to distract him.
“Is that the place?” The app told her to take a right. “Is that where Ava lives?”
“I don’t know.”
“She’s your friend.”
“No, she’s not. She’s not my friend. She’s just really, really pushy.” His hand rested, in anticipation, on the overnight bag beside him as she took the turn through large, open gates into a new development.
“Is this it?”
St. Clare Close, St. Clare Court. The little maze was set around an open green space, and in the center of the green was a grand, three-story building.
St. Clare’s itself.
There it was. All this time. She had lived five miles away from here, for a decade, and had never realized it was down this road, one she passed every so often, on her way somewhere else.
She had been driven here in a taxi nearly twenty years ago, when all around were green fields. She was terrified that the driver would know from the address that she was mad, though she wasn’t properly mad; she was just quite badly broken. She was sure he would know that there was a broken human being in his cab, that he would turn to sneer at her as they went through the gates, or as they were going up the driveway past tended gardens, to this large house, this facility.
The Sisters of St. Clare and St. Agnes. Private Nursing Home.
“Scraggy Aggy’s,” as it used to be known. The bin. She had typed the address into her son’s phone and thought nothing of it.
“Would you rather?” Ben said.
So that was why she had remembered the lake.
It was very strange, looking at the building from the outside. She had spent her time there in a small room and had seen the exterior perhaps twice: first in a skewed way, as she walked up the steps, and possibly once again in a backward glance when her father came to collect her. She had never gone into the gardens, which were now filled with smart new houses; it was possible that she had not been allowed. Or, more likely, she had not been supplied with clothes. She had slept a lot, or lain unmoving in her hospital-style bed. She did remember standing at a window—perhaps it was even that window on the third floor, where the building bulged out into a fat, round turret. She knew that the turret contained a flight of stairs and that she had looked out from the top of it, as a woman in a fairy tale might—though she was not in a fairy tale, she was in a fog of Mogadon, not to mention all the other junk she swallowed obediently, twice a day, wondering if she would ever, ever shit again. Nobody seemed to care about that. They cared about your feelings instead. Though “cared” was perhaps the wrong word. They observed your feelings.
“Mother,” Ben said—a word he used only when truly annoyed. She had forgotten to say “What?”
“What?” she said.
“Would you rather live in a turkey?”
“Is this the place?” she said. “Is this where she lives?”
She had slowed to a stop in the middle of the deserted street. A pair of tiny children, one of them just a toddler, were playing on the flight of broad granite steps that led up to the front door of the building that used to be Scraggy Aggy’s. The place had been turned into apartments—they probably cost a bomb. Other things came back to her as she looked at the façade: A foyer of sorts, where she had signed in. A large living room for the nuns, where her father had stood up from a chintz armchair as she walked through the door, ready to go home. It was the high-ceilinged room on the left, where the children’s mother had pinned the curtain back, to see that they did not wander far.
There had been a godforsaken day room where people went to smoke—she wondered where that was. They were all on twenty cigarettes a day, the broken ladies of the suburbs, with their trembling hands and their pretty dressing gowns. They’d sat in this stinking room, with its vinyl-covered armchairs, and looked at their wrists. She wondered who lived in that space now. Someone busy and young. Someone who put orchids on the sill of a window that had once been nailed shut. This person did not smoke. This person walked out of a lovely private flat into the public corridor where the sad people used to pace, all those years ago. Weeping, not weeping, silent, eying the pay phone.
“It’s No. 74.” Her son’s tone was one of bottomless contempt, and she saw that she had not moved, was stalled.
The toddler and the young child were actually contained by the steps, she realized. They stayed at the top, and peddled their tricycle on the flat surface. They did not approach the edge.
She had spent the past eight years of her life checking on the safety of small children.
The car rolled gently forward as Ben read out the numbers on the houses that faced onto the green: 67, 69, 71.
“Where are the evens?” she said, as they circled slowly around the back of the building as though driving into a trap. This is how her life had felt, just before it broke—everything had been too connected. And now it was happening again: the unwitting journey, the unfunny choices, the idea that her son knew, of course he did, you could smell it on her still: the brackish water of the lake.
She spotted the window of the day room, up on the second floor, and she was still up there, checking her wrists. Smoking away. Staring for weeks at a patch on the wall. Ben unknown to her. Her daughter unknown. They had not happened inside her body; they had not been born.
“There it is! Seventy-four, seventy-four!”
She stopped the car, pulled the hand brake, and twisted in her seat to look at her son, who was undoing his seat belt in the back. Ben glanced up at her, and he was beautiful. His hair needed a comb, and there was a gleam of something under his nose, but he was so very much himself. He looked at her from under long lashes, as though he had known her for a long time, and she was not inside the building. She was here now, on the outside, with him.
“Be good,” she said, as he grabbed the overnight bag and was gone. For a boy who didn’t like girls, he was quick getting to Ava’s front door.
“I’ll pick you up at eleven tomorrow.”
He came doubling back then. She thought for a moment that he wanted to kiss her goodbye, but he was just looking for his phone. She handed it through the window, then stuck her face out after it, for mischief.
“Mnnnnmm,” she said, puckering up. And he did kiss her, abruptly, before running back to the house, where Ava was now standing on the porch to welcome him in. A little blond pixie, with a sequinned heart on her T-shirt, jigging up and down at the sight of him.
The kiss was a clumsy thing. Fleshy. Swift. There was a dot of cold on her cheek, from the tip of his nose.
“Ben!” she shouted. “Hang on. Ben!”
“What?”
“I would rather have the turkey live inside me.”
“O.K.!” He took her answer quite seriously.
“No contest.”
It was just a question, she thought. And she checked the rearview mirror before pulling out.
♦
Published in The New Yorker print edition of the March, 9 2020, issue.
Ajo po shoqëronte Benin te shtëpia e një shoqes së tij dhe ky udhëtim i paparashikuar ia kishte mbushur ditën me nervozizëm; kishte shumë gjëra të tjera për të bërë. Megjithatë, i pëlqente të ishte vetëm me të në makinë, me ndjesinë e zërit të tij mbi shpatullën e saj, kur e shihte te pasqyra dhe ngadalësonte për të marrë kthesën. Ai rrinte ulur mbi një ndenjëse fëmijësh – Beni ishte tetë vjeç, por shtatvogël për moshën që kishte - dhe po vështronte nga dritarja rrugët e periferisë dhe makinat e parkuara, kurse ajo po përdorte telefonin e tij për të gjetur adresën. E kishte vënë poshtë, afër marsheve, mbështetur te kruskota gri prej plastike e makinës. Ishte e vështirë të ndiqte shigjetën e vogël mes xhamit të dëmtuar plot pasaritje të telefonit të Benit. Ai s’e lëshonte kurrë nga dora, përveçse kur i binte përtokë. Tani ai po shikonte botën e vërtetë përjashta dhe dukej sikur çuditej paksa se ajo ekzistonte.
- Nuk më pëlqen Barry McIntyre, – tha ai.
- S’të pëlqen? Po pse?
Në makinë bënin bisedat e tyre më të mira. Sikur të kishin qenë në shtëpi, ai do thoshte: “S’e di”, ose “Se ashtu...” Në makinë ai thoshte gjëra të tilla: “Edhe pse mua më pëlqejnë çunat. Vërtet që më pëlqejnë.”
- Patjetër që të pëlqejnë.
Pyeti veten përse ai nuk arrinte të fliste kur ishin përballë me njëri tjetrin. Çfarë kishin sytë e saj kur e vështronin, që e bënin të mblidhte supet e të strukej nën rroba?
- Ti je vetë çun.
- Atë e di, - tha ai.
Pa dyshim, ajo ishte mamaja e tij, prandaj, gjithnjë, kur e shikonte me vëmendje, ose donte t’i ndreqte ndonjë gjë, ose thjesht donte ta adhuronte. Ndonëse përpiqej të mos e bënte. Mundohej vërtet të mos sillej si ato mamatë që thonë pa pushim : “Rri drejt,” ose “Mos i prek flokët”.
- Po mirë, atëherë.
Ngriti sytë te pasqyrëza dhe i pa vetëm anën e kokës. Flokët e tij të dendur i errësoheshin në dimër. Brenda një ose dy vitesh, do t’i bëheshin të gjitha kafe.
- Është vetëm ngaqë kam inat basketbollin.
- Me vërté ?
- Po, shumë.
Para pak kohe ai kishte përdorur fjalën “gay” si sharje. “Sa gay!”, kishte thënë gjatë darkës dhe motrës së tij më të vogël i kishte ardhur zor.
- Jo, ty patjetër të pëlqen basketbolli, - i tha ajo me butësi. Çfarë gënjeshtre.
Ai nuk u përgjigj.
- Po pse, Barry McIntyre luan basketboll?
Nga pasqyra i pa dorën të ngrihej et të prekte fytyrën që nuk i dukej.
- Hiqi duart nga hunda!
E vështirë të përmbahej. Fëmijët e saj ishin aq të bukur. Por për kaq pak kohë. Ishin të përkyer, dhe pa qënë të tillë. I donte shumë që t’i linte të lirë.
Vazhdoi të ngiste makinën, ndërsa ai shikonte periferinë e Dublinit: pemë pranvere, blloqe shtëpish, një banore e moshuar e mbështjellë mirë me rroba, që shëtiste qenin. Telefoni po e çonte drejt një rruge që ajo e njihte mirë, ndonëse nuk do kishte ditur te kalonte nga kjo anë për ta kapur. Shoqja e Benit e kishte emrin Ava dhe ishte e re në atë lagje. Banonte në rrugën Clare Crescent, që me sa duket ndodhej diku afër autostradës. Por, nuk morën autostradën ; u futën në një mori rrugësh të vogla, në disa prej të cilave ajo kishte kaluar kohë më parë – ja rruga për të shkuar te dyqani i luleve, ja rruga tjetër që të çonte te kujdestari i qenve – por nuk e dinte se ato lidheshin me njëra tjetrën po të gjendej kthesa e duhur.
- Çfarë do doje më shumë ? - tha Beni dhe pastaj heshti.
Po të mos i thoshte se po e dëgjonte, Beni nuk do të vazhdonte të fliste.
- Çfarë? - e pyeti ajo më në fund.
Dhe, tani që kishte gjithë vëmendjen e saj, ai tha:
- Do doje më shumë të pije një filxhan me lavë apo të mbyteshe në një liqen me lavë?
- Oh, o Zot.
- Çfarë do doje më shumë?
- Mos fillo prapë me këto tani!
- Kë do zgjidhje?
- Lava nuk pihet.
- Po, pihet.
- Në filxhan?
- Në një filxhan prej guri.
- Do zgjidhja liqenin.
- Do doje më shumë të bije nga çatia apo të të binte një pemë në kokë?
Ishte çmedurisht i fiksuar me zgjedhjet, sidomos me ato më të vështirat.
- Asnjerën. Do doja më shumë mos të më ndodhte asnjë nga këto gjëra.
- Do doje më shumë te bije nga çatia, - këmbënguli ai, - apo të të binte një pemë mbi kokë?
Ndoshta ishte i ngulitur me vetë vdjeken. Prej saj s’kishte rrugëdalje, s’kishte këndej apo andej.
- Nga çatia, - tha ajo.
- Në rregull.
- Po ti ?
- Po, dhe unë nga çatia, - pranoi ai.
- S’ishte nga më të mirat që thua, - ia ktheu ajo.
Ai ndaloi dhe pastaj e pranoi sfidën.
- Do doje më shumë të të pickonin për vdekje ca milingona të kuqe apo të të kapte nga këmbët një lejlek gjigant dhe të të varte kokëposhtë, deri sa të të pëllciste koka ?
- E fortë, kjo !
Ai do të vazhdonte derisa ajo të mos dinte më të përgjigjej.
- Lejlekun, të lutem.
- Do doje më shumë të mbyteshe në ujë, në errësirë, apo të të mbytnin për fyti në errësirë ?
Ai do të vazhdonte deri sa ajo të vdiste vërtet.
- E ke seriozisht ?
- Në një liqen të madh, të zi, plot me ngjala.
- Jo, fare. Absolutisht, jo. Nuk do doja fare te zgjidhja.
Tek ngiste makinën, iu kujtua një not natën, shumë vite më parë se të lindëte Beni. Ishte në një liqen, në mes të natyrës, në Irlandë; po ktheheshin së bashku nga një pub, pa hënë e pa seks, me sa mbante mend – as atë mëngjes, as natën më parë, kur i binte të bënin seks-pushimesh-te-shtëpia-e-fshatit. Hoqi fustanin nga koka, duke ecur përpara, në errësirë, drejt liqenit. Patjetër, në atë grup ndodhej një burrë, që nuk ishte ai me të cilin ajo dilte në atë kohë, por një tjetër, një burrë i ndaluar. Dhe asnjeri prej tyre nuk do të bëhej më vonë babai i djalit që tani rrinte ulur në karrigen prapa saj. Duke u çveshur lakuriq në mes të pyllit të shkretë, në mes të natës, donte t’i eksitonte të dy– do merrte o njërin o tjetrin, s’kishte shumë rëndësi se kë. Kishte ndodhur shumë kohë më parë.
Fustani prej linoje ishte blu, me tiranta, i gjerë dhe i rehatshëm, kurse të brendshmet pa dyshim, të sofistikuara, në ato kohëra pa ndënjëse femijësh për makinë, pa fëmijë që shkonin të flinin te shoqet e shkollës, pa telefona që të tregonin rrugën ku të ktheheshe. Edhe trupi i saj, një gjë e bukur dhe elegante, asokohe, sikur vetëm ajo ta kishte ditur. Ishte e dehur, kështu që shtegu që e çonte te platforma e drunjtë e liqenit i kujtohej vetëm turbullazi, edhe vetë veprimet që kishte bërë ishin të turbullta, megjithëse i ngadalësoheshin dhe i qartësoheshin në çastin kur lëshonte fustanin përtokë, mbi pyllin akoma të ngrohtë e hidhte sytë mbi ujë. Mbi mëndafshin e liqenit notonin kokërrza balte e bari, që ia shndërronin syprinën në ngjyrë kafe edhe gjatë ditës. Tani, në mesnatë, ai ishte më i errët se sa mund të përfytyrohej, ishte si një shqisë e gjashtë, ndjesi e një hapësire të pakufizuar përpara saj. Kur shikoi poshtë, pa vezullimin e zi, si vaj. U ul buzë platformës të shkopsiste sytjenat e bukura dhe i flaku tutje. Zëri i një burri që i thoshte të ndalonte. Një burrë tjetër që nuk thoshte asgjë. Zëri i një gruaje që thoshte: “Jo, mos, Michelle.” Dhe u fut. U hodh duke u shtyrë nga platforma prej druri dhe u zhyt thellë, e përpirë nga zhurma e ujit që u shndërrua në qetësi të lëngshme, pastaj u mundua të dilte prapë aty ku fillonte ajri. Ujë i zi në ajër të zi.
Tek doli dhe ktheu kokën, ndjeu alkolin t’i fryhej nën sipërfaqen e lëkurës dhe uji dukej më tepër i mpirë se sa i ftohtë. Ose ishte ajo vetë që ishte e mpirë. Uji i rrëshqiti përsipër teksa çante rrugën përmes tij, duke hedhur krahët përpara që zgjateshin dhe e largonin nga çdokush, megjithëse asaj i dukej sikur rrinte në të njëjtin vend. E kuptonte nga zërat e tyre se po lëvizte – nga tingujt e shkëputur që kapte kur ecte përpara nëpër siperfaqen e liqenit, drejt qendrës së tij.
Nëse ajo ishte qendra. Nëse ajo ishte sipërfaqja mbi të cilën po notonte. Ishte aq errësirë dhe lagështi sa qe vështirë të kuptohej nëse sytë i kishte të mbyllur apo të hapur. Trembej se, tek notonte, nuk po qëndronte drejt mbi ujë, se po anonte poshtë, trembej se, kur të nxirrte fytyrën jashtë për të marrë frymë, do të haste vetëm ujë. Tashmë, thirrjet nga bregu ishin bërë më të rralla; sikur ata të kishin hequr dorë prej saj tani që ajo po kthehej ose që po mundohej të kthehej drejt tyre, sepse tingujt e shkëputur i jepnin ndjesinë e horizontit dhe ishte shumë e rëndësishme të mos e humbte. Duhet të kuptonte në ç’drejtim po shkonte. Shtyu ujin nga të dyja anët e trupit dhe, megjithëse vazhdonte të rrotullohej, nuk ishte e bindur se po ia dilte të kthehej. Duhet të ndalonte vetëm një çast, për t’u orientuar, por nuk po mundej të ndalonte; nuk donte të ndalonte. Ishte – dhe kjo qe e fshehta e papritur – aq bukur. Të mos dinte në ç’drejtim po shkonte apo ku ishin brigjet. Po tretej në të. Sikur të mbytej pikërisht tani, do qe veç një ëndje.
Pa një vetëtitje të krahut të saj të bardhë, një ndriçim të lakuar dhe e ndoqi pas – trupi i saj busulla e vetëvetes – derisa dëgjoi, nga bregu, zërin e burrit me të cilin ajo zyrtarisht duhet të flinte, pa xixëllimën me luhatje të cigares së burrit me të cilin zyrtarisht nuk duhet të flinte (dhe asnjëherë nuk fjeti, kushedi për çfarë arsyeje; ndoshta ngaqë e kishte frikësuar). Gurët e mprehtë të lymit që shkeli tek bregu kur doli nga liqeni ia prenë fjalët e menduara me kujdes dhe ajo shkoi drejt gjykimit dhe seksit mbi lëkurën e ftohtë.
Te nesërmen u zgjua befas e në ankth, akti disi i lëngshëm i kryer një natë më parë, qe harruar ndërkohë, kish shkuar dëm. Kishte ndodhur pa të. U ul buzë shtratit dhe mbushi mushkritë me ajër. Ishte gjallë. Dhe e vendosi këtë fakt në mëndjen e saj. E shtyu drejt e në qendër të trurit. Nuk do e bënte më kurrë. Ishte njëzetekatër vjeç dhe po hiqte dorë nga vdekja. E pirë apo esëll, nuk do të kishte më liqene pasi të binte muzgu.
- Ben, mbaje mend, nuk duhet të notosh kurrë natën, - i tha ajo tani, më tepër se njëzet vjet më vonë, e ulur në Hyundai-n e saj hibrid. Gaz, frena, pasqyrë, friksion.
- Çfarë do doje më shumë? - tha Beni.
- Jo, prit. Më premto se nuk do ta bësh asnjëherë, kurrë. As në liqen, sepse liqeni nuk ka kripë dhe nuk të mban, por veçanërisht as në det. Duhet të kesh gjithmonë respekt për detin, se është më i madh se ty. Më dëgjon? Dhe nuk duhet asnjëherë, kurrë, të notosh kur ke pirë, ose edhe kur shokët e tu kanë pirë. Sikur një shok të ketë pirë nja dy birra, kur ti të jesh adoleshent dhe të të thotë: “Shkojmë, do bëjmë shumë qejf!”, ti si do përgjigjesh?
- Çfarë do doje me shumë? - tha Beni me durim.
- Jo, s’do doja. Nuk do doja fare. Nuk do doja të vdisja në një mënyrë ose në një tjetër. Çfarë problemi ke ti, Ben?
Ishin në një rrugë me blloqe vilash të sapo ndërtuara, një varg i trishtë shtëpish të vogla dhe të njëllojta me njera-tjetren. Oborre të vegjël: vidha, qershi, mështekna, shelgje që dukeshin si shkopa me nga një topth leshi tmerrësisht të shëmtuar përsipër. Nuk po kuptonte se çfarë bënte në këtë vënd. Po vinte ta kapte, edhe këtu. Po vinte të kapte fëmijet e saj – çmenduria e saj; e kishte ndjekur pas kur kishte dalë nga uji. Nata e notit nuk kishte qenë qene fundi i asaj gjëje; kish mbetur peng e vdekjes për disa kohë – muaj të tërë, një vit. Sepse, sigurisht, liqeni mund të lihej pas, po jo vetë dëshira dhe gjithë pamundësitë e saj.
Sidoqoftë, diçka qe bërë e mundur. Diçka qe bërë e vërtetë. Diçka qe zgjidhur falë ekzistencës së atij fëmije që po rrinte tani në ndenjësen e pasme.
- Do doje më shumë, - tha Beni, - të jetoje brënda një gjeldeti, apo të kishe një gjeldet që te jetonte brenda teje?
- Çfarë ?
- Do doje më shumë, - përsëriti ai me durim, - të jetoje brënda një gjeldeti, apo të kishe një gjeldet që të jetonte brenda teje ?
- Kjo është një pyetje shumë e mirë, - u përgjigj ajo.
- Çfarë do doje më shumë?
- Vërtet pyetje e madhe. Është më e mira që ke bërë deri tani. - Iu afrua radios së makinës dhe e ndezi, me shpresë t’i hiqte mëndjen.
- Këtu është? - Telefoni i thoshte se duhej të kthehej djathtas. - Këtu e ka shtëpinë Ava?
- Nuk e di.
- Po shoqja jote është.
- Jo, nuk është. Nuk e kam shoqe. Vetëm se është shumë e ngjitur. - Dora e tij u ngrit të kapte çantën e natës që mbante pranë kur ajo mori kthesën dhe kaloi disa dyer me kangjella te mëdha e të hapura, deri sa arriti te një grumbull shtëpish të tjera.
- Kjo është?
Rruga St Clare Close, rruga St Clare Court. Labirinthi i vogël i shtëpive ishte ndërtuar rreth një hapësire të gjelbër dhe në mes të lulishtes ngrihej një ndërtesë tre-katëshe, madhështore, vetë godina e St. Clare-s.
Ja ku ishte. Gjatë gjithë kësaj kohe. Kishte jetuar më pak se dhjetë kilometra larg, për dhjetë vite me rradhë dhe nuk i kishte vajtur kurrë në mendje se ajo ndodhej në fund të kësaj rruge, ku ajo kalonte aq shpesh.
E kishte sjellë aty një taksi, njëzet vjet më parë, kur rreth e përqark kishte vetem fusha me bar. Dridhej nga frika se shoferi do ta kuptonte nga adresa se ishte e çmendur, megjithëse ajo nuk ishte tamam e çmendur; ishte vetëm tmerrësisht e drobitur. Ishte e bindur se ai do ta kuptonte që brenda në taksi kishte një njeri të cfilitur, se do të kthehej ta shihte me përçmim kur të hynin brenda kangjellave ose kur të kalonin përtej lulishteve të mbajtura me kujdes, drejt asaj shtëpie të madhe, asaj godine.
Murgeshat e St. Clare-s dhe St. Agnes-es. Klinikë private.
“Clara kokë-thara”, siç i thoshin. Çmëndina. E kishte shkruar vetë adresën te telefoni i të birit dhe nuk i kishte shkuar në mendje.
- Çfarë do doje më shumë? – vazhdoi Beni.
Ja përse i ishte kujtuar liqeni.
Ishte një ndjesi e çuditshme ta shikoje ngrehinën nga jashtë. Gjithë kohën e saj atje e kishte kaluar brënda një dhome të vogël dhe ballinën dhe oborret i kishte parë ndoshta vetëm dy herë: herën e parë, tërthorazi, kur po ngjiste shkallët dhe ndoshta dhe një herë tjetër, kur kishte kthyer kokën pas, ditën që i ati kishte ardhur ta merrte. Nuk kishte shkuar kurrë tek oborret me bar që tani ishin mbushur me shtëpi të sapondërtuara; ndoshta nuk lejohej të shkonte. Ose, akoma më e mundshme, nuk i jepnin rroba për të dalë. Flinte shumë ose rrinte shtrirë, pa lëvizur nga shtrati, si në spital. Mbante mend se qëndronte tek një dritare – ndoshta ishte pikërisht ajo dritarja në katin e tretë, te pjesa e ndërtesës që ngjante si kullë e gjerë, e rrumbullakët. Dinte se brenda te kulla kishte një varg shkallësh dhe se një herë kishte shikuar poshtë nga maja e tyre, si të ishte një vajzë në një përrallë – megjithëse nuk ndodhej në një përrallë, por mes një mjegulle valiumi, për të mos përmendur gjithë helmet e tjera që gëlltiste, pa kundërshtuar, dy herë në ditë, tek pyeste veten a do të shkonte më dot në banjë përsëri. Askush nuk kujdesej për këtë gjë. Ndërsa kujdeseshin për ndjenjat. Megjithese, fjala “kujdeseshin” ndoshta nuk ishte ajo e duhura. Ata t’i vëzhgonin ndjenjat.
- Mami, - tha Beni – një fjalë që e përdorte vetëm kur ishte vërtet i acarauar. Ajo kishte harruar të pyeste “Çfarë?”
- Çfarë ? - tha ajo.
- Do doje më shumë të jetoje brenda një gjeldeti?
- - Ky është vendi ? - tha ajo. – Këtu jeton shoqja jote ?
Ngadalësoi makinen dhe ndaloi mes nje rruge bosh. Dy fëmijë të vegjël, njeri prej tyre as dy vjeç, po luanin mbi shkallët e gjera prej graniti të derës kryesore të ndërtesës, që dikur kishte qenë Clara kokë-thara. Pallati qe shndërruar në apartamente – me siguri tmerrësisht të shtrenjtë. Iu kujtuan dhe gjera te tjera tek shikonte ballinën e ndërtesës : një si paradhomë, ku kishte firmosur, një sallë e madhe ndenjieje, ku rrinin murgeshat, ku babai ishte hovur nga një kolltuk veshur me copë doku me lule sapo ajo kishte hyrë brenda, gati për t’u kthyer në shtëpi. Ishte dhoma majtas, me tavan te lartë, ku nëna e fëmijeve kishte tërhequr pas perden, për të parë ata, se mos largoheshin.
Kishte edhe një dhomë ndenjeje tjetër, të harruar, ku shkohej për të pirë cigare – vrau mendjen ku i binte të ishte. Pinin te gjitha rreth njezet cigare në ditë, gratë pasanike, të dërmuara, të periferive, me duart qe iu dridheshin dhe me rrobëdëshambret e tyre te bukura. Rrinin ulur në atë dhomë që kutërbonte erë të qelbur me kolltuqet mbuluar me shtresa plastike, duke iu ngulur sytë kyçeve të duarve. Mendoi kush mund të jetonte në atë dhomë tani. Me siguri njerëz te rinj dhe aktivë. Që vinin lule orkideje te parvazet e dritareve të cilat asokohe kishin qenë mbyllur me gozhda. Që nuk pinin cigare. Që dilnin nga apartamentet e tyre të bukur te korridori i pallatit, ku dikur, shumë vite më parë, ecnin lart e poshtë gratë e trishtuara. Me lotët që u rridhnin çurg, ose pa lot, të heshtura, me sytë te kabina e telefonit.
- Te numri 74. - Toni i të birit shprehte nje përbuzje të pafundme dhe ajo kuptoi se nuk po e lëvizte makinën, por kishte ngecur në vend.
Pa atë femijën e vogël dhe tjetrin pak më të madh te shkallët. Ishin ngjitur lart, në krye të shkallëve dhe i jepnin me radhë triçiklit të tyre te pjesa e sheshtë përpara hyrjes. Nuk i afroheshin buzës.
Kishte kaluar tetë vjetët e fundit të jetes së saj duke u kujdesur për sigurinë e fëmijëve të vegjël.
Makina shkau përpara, ndërsa Beni lexoi numrat e shtëpive pas lëndinëzave me bar me zë të larte: 67, 69, 71.
- Po ku jane numrat çift ? - tha ajo, duke i ardhur rrotull ngadalë nga pas godines, sikur po shkonte drejt një kurthi. Ashtu kishte qenë jeta e saj pak përpara se të rrënohej – gjithçka kishte qenë tepër e ndërlidhur. Dhe tani po ndodhte përsëri: ky udhëtim i padëshiruar, zgjedhjet e vështira, ideja se i biri e dinte, patjeter që e dinte, ajo vinte akoma erë: erën e ujit gjysmë të kripur e gjysmë të ëmbël të liqenit.
Kërkoi me sy dritaren e dhomës së ndenjies, në katin e dytë dhe ja ku ishte, ende atje lart, duke këqyrur kyçet e duarve. Duke pirë cigare pa mbarim. Pa ia shqitur sytë për javë të tëra një njolle mbi mur. Beni i panjohur për të. Vajza e saj po ashtu. Nuk ishin nodhur akoma brenda trupit të saj; nuk kishin lindur akoma.
- Ja ku është! Shtatëdhjetë e katër, shtatëdhjetë e katër!
Ndali makinën, tërhoqi frenën e dorës dhe u kthye pas të shihte te birin që po hiqte rripin e sigurimit të ndenjëses së pasme. Beni ngriti sytë ta shikonte. Ishte i bukur. Flokët kishin nevoje për një të krehur, poshtë hundës i rrëzëllinte një pikël, por ishte aq shumë pikërisht ai vete. Ai e vështroi nga poshtë qerpikëve te gjatë, thua se e njihte prej kushedi sa kohe dhe ajo nuk ishte më brënda godinës. Tani ajo ishte këtu, përjashta, me të.
- Sillu mirë, - i tha, ndërkohë që ai rrëmbeu çantën e natës dhe doli me ngut.
Si një djalë që nuk i kishte qef vajzat, shumë me nxitim po shkonte drejt derës së shtëpisë së Avës.
- Do vij të të marr nesër në njëmbëdhjetë.
Befas ai u kthye mbrapsht. Për një çast ajo mendoi se donte ta puthte, që t’i thoshte mirupafshim, por po kërkonte vetëm telefonin. Zgjati dorën nga dritarja t’ia jepte dhe pastaj e nxorri kokën përjashta, duke i zgjatur faqen, djallëzisht.
- Mmmm, - ia bëri dhe rudhi buzët. Dhe ai e puthi, me shpejtësi, përpara se
t’ia merrte vrapit drejt shtëpisë ku Ava po qëndronte tani në këmbë te veranda, duke e pritur. Nje zanë, shejtane bionde e vogël, me një zemer me xixa mbi bluzë, që filloi të hidhej e të kërcente kur e pa.
Puthja ishte diçka e ngathët. Mishtore. E shpejtë. Mbi faqe i mbeti një pikë e ftohtë nga maja e hundës së tij.
- Ben! -i thirri. - Prit. Ben!
- Çfarë?
- Do doja më shumë të mbaja gjeldetin brenda.
- Mirë! - Ai e mori shumë seriozisht përgjigjen e saj.
- Pa pikë dyshimi.
Ishte vetëm një pyetje, mendoi. Dhe kontrolloi rrugën të pasqyra përpara se të kthehej mbrapsht.
Translation Commentary
Lea Sinoimeri
I read and translated Anne Enright’s Night Swim last summer, working jointly with my mother – also my reviewer in this project - as we spent our holidays in the Southern coast of Albania. There could have hardly been another more different landscape from Enright’s Irish countryside and gentrified green fields. Nor, could the intimacy of Enright’s location – the private space of the car where the mother and son conversation takes place – find any parallel in our working space: a seaside, open veranda where friends, family members and new acquaintances would constantly stop by to join us for a coffee.
Different geographies and locations are, of course, common place preoccupations any reader and translator needs to deal with when entering the universe of a new literary work. Yet, as we struggled to synchronize our own mother and daughter conversation with the mother and son conversation of the text, I became perfectly aware of the embodied nature of the gap that drew the two geographies apart and asked us to position ourselves with our partial and embodied experience as readers and translators.
“Translation is always interpretive, critical, and partial”, writes Donna Haraway (589) and I read and co-translated Night Swim with Haraway’s idea of “situated knowledge” in mind. What does it mean to rethink translation as situated knowledge and embodied practice? How do significant geographies (Laachir et al, 5) help us think and analyse the complex and multiple relations between characters, readers and translators that arise in and through the translation process? If many Irish contemporary authors seem to explore a common aesthetics of “writing through the senses” (O’Donnell, 188), how should “translating through the senses” be articulated and practiced? These are some of the questions I have been thinking about since I started working on Enright’s short story and which I would like to further explore in my future research.
As a first, provisional step towards an analysis of these questions, I would to like to look briefly at a few examples that emphasize Enright’s embodied quality of writing in Night Swim and the challenges that they represent to translation.
The first examples draw on the ways in which Nights Swim insists on the partial and limited nature of vision. Set in an enclosed and private space, Night Swim plunges the reader in the limited visual field of its characters. We do not so much listen to Michelle’s stream of thought as we experience her own visual chain of images. In the opening paragraphs, we follow her gaze, from the mobile phone, to the gearshift, from the little arrow on the cracked screen to the rearview mirror that hides her son’s face. Likewise, the memorial scenes that occupy the central sections of the short story are but “patchily” remembered. Like Michelle’s own furtive vision of St. Clare’s building, their recollection is always given in a “skewed way” and “backward glance” where distinct images, movements or landscape details are singled out and become the focus of narrative.
Preserving this tension between visual fragmentation and narrative cohesion has represented one of the most challenging aspects of translation. Consider, for example, the following sentence: “In the rearview mirror, she saw his hand move toward his hidden face”. The sentence does not present any lexical or syntactical difficulty. However, Enright magnifies the image-to-word translation process by fragmenting and decomposing the perceived reality of the enclosed space of the car. This produces an uncanny effect on the reader which is further amplified when translating the text into another language. A literal translation of the sentence that conserves “his hand” in the subject position would sound slightly meaningless in Albanian. Conversely, a less literal translation such as “Nga pasqyra pa se ai po ngrinte dorën të prekte fytyrën që nuk i dukej/“she saw him move his hand to touch his hidden face” would lose the de-familiarizing and uncanny effect of the original. “I pa dorën të ngrihej”, in my final translation, replaces the possessive pronoun “his”/”e tij” by the personal pronoun “of him”/I” which aims at conveying both, the limited vision of the narrator and the embodied nature of her son’s action that she perceives.
Similar difficulties were faced in the paragraphs reconstructing the scene of the lake that focus on the agency of Michelle’s body. Sentences like “.. she hauled her way through it, in a long, reaching overarm that took her away from everyone…” or “She caught a flash of her white arm, a sinew gleam that she followed – her body its own compass - ” have proved challenging to translate as they foreground a tension between narrative voice and body agency. At each time, I have tried to remain as close as possible to the English syntactical structure, conserving “overarm” or “sinewy gleam” in their subject positions in the Albanian text. The predicate-less phrase in-between dashes has also been maintained in order to highlight the body’s agency and fully translate into the Albanian text the jarring effect of Enright’s writing.
If partial and embodied vision deeply disorients the reading process in Night Swim, impeded vision also becomes the very locus of connection and communication. Like Michelle and Ben who have their “best chats in the car”, when they are not face to face, Night Swim slowly unveils itself to the reader as an indirect and mediated conversation proceeding though suspension, ellipsis and implicitness. The proliferation of the elliptical structures in to: “Though she tried not to”, “It was hard not to” and most importantly, Michelle’s Bartlebyan formula “I would not rather” rhythmically structure the short story and hint to the dialectics between possibility and impossibility that lies at the heart of the text.
Albanian being a much less flexible and versatile language than English, it has been challenging to maintain the undecidable and implicit nature of Enright’s dialogues. The Albanian translation is thus undoubtedly more explicit, less ‘suspended’ than its English original. I have, for instance, translated the two different occurrences of Michelle’s “I would not rather” first as “Nuk do doja fare të zgjidhja”/I would rather not choose at all” and then, closer to the English text, as “Nuk do doja fare/I would rather not want to”. Elsewhere, the Albanian texts does succeed in maintaining the fluid movement of the English sentence. In “It was – this was the secret, sudden thing – so delicious. Not knowing which was which, or where the edges were. She was dissolved by it. She could drown right now and it would be a pleasure”, “it” refers simultaneously to the lake, to the movement of her body in the dark and to her death drive. The protean function of “it” has thus been translated by the use of two different impersonal clauses with implicit subjects in order to maintain the undecidable quality of the passage.
At the end of the short story, Michelle twists in her seat “to look at her son” who glances up at her. The brief, epiphanic moment restores a face to face vision between mother and son, before conveying to the reader the image of a “Fleshy. Swift” and cold-cheek kiss. If, as Enright has argued, “connection and the lack of it are one of the great themes of the short story” (p.135), Night Swim is a great example of the complex ways in which intimate connections are necessarily partial, imperfect and embodied connections. Yet, it is precisely the partial nature of our vision and knowledge, as readers and translators, that allows us to “see” together with others and to translate, imperfectly.
Works Cited
Anne Enright, “Punch and Poetry: The Irish Short Story in the Twenty-first Century”, The Princeton University Library Chronicle, Vol. 72, No. 1, Autumn 2010, pp. 129-136.
Donna Haraway, “Situated Knowledges: The Science Question in Feminism and the Privilege of Partial Perspective”, Feminist Studies, Vol. 14, No. 3, Autumn, 1988, pp. 575-599.
Karima Laachir, Sara Marzagora and Francesca Orsini, “Multilingual Locals and Significant Geographies: For a Ground-up and Located Approach to World Literature”, Modern Languages Open, 2018(1): 19, pp. 1–8, DOI: https://doi.org/10.3828/mlo.v0i0.190
Roisín O’Donnell, “On intimacy: Reflections from writers”, in Caroline Magennis, Northern Irish Writing After the Troubles. Intimacies, Affects, Pleasures, London, Bloomsbury, 2021.